Ka Badbaadi Caruurtaada Sunta Ka Dhalata Rinjiga

Sunta ka dhalata rinjiga waxa ay ilmahaaga u geysan kartaa dhaawac khatar ah, sida dhaawac joogta oo ka soo gaara dabeecadda ama maskaxda.   Haddii aad uur leedahay marka ay ku soo gaarto sunta rinjiga, waxaa dhaawac soo gaari karaa ilmaha aad caloosha ku sido. Sunta rinjiga ka dhalata waxaa inta badan lagu arkaa guryaha la dhisay wixii ka horeeyey 1978.  Waxa kale oo suntan laga helaa alaabada ilmaha ku ciyaaraan ee duqa ah iyo kuwa dibadda laga keeno, nacnaca dibadda laga keeno, tubooyinka wasakhda ee duqooba, iyo goobaha shaqada ka socoto qaarkood.   Liis dhameystiran oo faahfaahin la socoto, ka akhri bogga internetka ee CDC.  www.cdc.gov/nceh/lead/tips.htm.

Caruurta da’doodu ka yar tahay 6 jir ayaa aad khatar ugu jira. Caruurta qaarkood laguma arko calaamadaha muujinaya sunta. Kuwo kale, calaamadaha lagu arko waxaa ka mid ah duray ama daal (aad u daalan, hurdo badan, calool xauun, matag)

Caruurta waxa aad sunta kaga ilaalin kartaa ama aad ku yareyn kartaa heerka sunta jirkooda horey u gashay 4 shay ayaad u baahan tahay in aad xusuusnaato:

1. Yareynta in ay suntu soo gaarto
2. Baaritaan
3. Jirkooda laga baaro
4. Cunto nafaqo leh

Sida kaliya ee lagu ogaado in ilmahaaga ay soo gaartay sunta rinjiga ka dhalata waa iyada oo dhakhtar dhiig laga qaado. Waa in dhiigga laga qaadaa cududda, ma aha faraha hore. 

• Dhamaan carruurta da’doodu u dhaxayso 9 bilood ilaa iyo 15 bilood waa in ugu yaraan hal mar dhiigooda laga baaraa ledhka.
   
• Dhamaan carruurta da’doodu u dhaxayso 18 bilood ilaa iyo 24 bilood waa in ugu yaraan hal mar dhiigooda laga baaraa ledhka.  
   
• Dhamaan carruurta da’doodu u dhaxayso 25 bilood iyo 5 sanno jirka ah waa in dhiigooda laga baaraa ledhka haddii aan mar laga baarin markay 24 bilood jiradeed. Ama haddii ay khatar u yihiin ka ag dhawaan ledh.   
   

• Dhamaan Carruurta da’doodu yu dhaxayso 6 ilaa iyo 17 waa in laga baaraa dhiigooda ledh haddii ay khatar u yihiin ka ag dhawaan ledh. 

    

• Ha la baaro cunugaagga markiiba haddii gurigaaga ama goob ilmaha laguugu hayaa ay hareeraha daaqadahoodu boor leeyihiin rinjiguna uu ka soo fuqfuqay. 

• Haweenka uurka leh waa in laga baaraa xilliga uurka. Haweenka oo sunta jirkooda ku jirto ay aad u sareyso waxa ay dhaawac u geysataa ilmaha caloosha ku jira.  

• Dhiig farta laga qaado kuma filna.  Dhab ahaantii taas kuma filna. Dhakhtarkaaga weydii inuu dhiigga ka qaado gacanta ilmaha, ee faraha ma aha.  

• Haddii aad tahay kireyste oo rinjiga gurigaaga jajabayo ama soo daadanayo, weydiiso mulkiilaha inuu degdeg uga baaro. Halkan ka akhriso xogta urursan ee our fact sheet Sunta Rinjiga Ka Dhalata iyo Xuquuqda Kiresytaha, macluumaad dheeraad ayaad ka heli kartaa.
   
• Haddii tubooyinka biyaha guriga lagu rakibay wixii ka horeeyey 1985kii waxaa laga yaabaa in sunta laga helo. Haddii tubooyinka biyaha guriga lagu rakibay wixii ka horeeyey 1930kii waxaa laga yaabaa in sunta laga helo. Waxaa laga yaabaa in aad u baahan tahay in biyaha tubada lagu sameeyo baaritaan.
   
• Goobaha ganacsiga ayaad ka heli kartaa baaritaanka sunta rinjiga oo qiime jaban ah. Waxa ay baaritaan ku sameeyaan rinijiga, biyaha, wasakhda, iyo waxyaabaha kale ee laga heli karo sunta rinjiga ka dhalata. La soo xiriir Waaxda Caafimaadka ee (651) 201-4620 si aadu ogaato shirkadaha baaritaanka sameeya ee degaankaaga. 

• Ka fogoow cuntada dufanka badan leh. Duxdu waxa ay fududeysaa in ay jirka gasho sunta rinjiga ka dhalata.
   
• Ilmahaaga quudi 3da waqti iyo 2 jeer oo cunto fudud ah. Suntu si fudud uma gasho marka calooshu buuxdo. 
   
• Cuntada iyo caanaha caruurta biyo qaboow ku kari. Biyuhu ha socdaan daqiiqad inta aadan ka shuban. Haddii ay suurogal tahay, isticmaal biyaha dhalada. 
   
• Cuntada ku keydso dhalo ama caag, laakiin gasac haku keydsan. Gasacyada ka sameysan waxaa laga yaabaa in laga helo sunta rinjiga ka dhalata si loogu dahaaro. Taas waxaa laga yaabaa in ay cuntada raacdo marka gasaca laga furo. 
   
• Ha isticmaalin weelasha cuntada ee duugga ah, ee dibadda laga keeno oo gacanta lagu sameeyey. Rinjiga la marayo weelka duugga ah, suxuunta wadanka dibadda laga keeno, ama dheriga qaarkiis waxaa ku jira sunta rinjiga ka dhalata. 
   
• Ha isticmaalin daawo ay ku jirto suntan, sida like Azarcon, Greta, Pay-loo-ah, Ghasard, Bala Gobi, Kandu, Alkohl, ama Kohl. 
   
• Ilmahaaga ku quudi cunto ay ku badan tahay birta, kaalshiyanka, iyo fitamiin C. kuwaasi waxa ay adkeeyaan in jirka ilmaha ay ku milanto sunta ka dhalata rinjiga. Akhri liiska hoos ku qoran. 

Cuntada ay ku badan tahay birta:

• Hilibka jiirta ah, cas
• Digaaga, khansiirka, ama hilibka cad
• Tuunada gasacadeysan, sardiiniga, ama selmon
• Siiriyaalka birtu ku badan tahay (Cheerios ama Total)
• Sabiibka, miraha la qalajiyey.
• Isbinaajka (koosto)
• Miraha cagaaran (mastardka, kaabajka ama)
• Digirta cas
• Qamadiga ama rooti qamadi ka sameysan
• Faasuuliyada
• Digir la solay
• Falfaliir
• Caanaha ilmaha ee birta badan leh
   

Cuntada ay ku badan tahay kaalshiyamka:

• Caanaha
• Caanaha fadhiga ah
• Farmaajada
• Farmaajada Kooteejka
• Jalaatada, caanaha fadhiga ah iyo garoorka la adkeeye
• Ceeshka ka sameysan galeyda
• Digirta madoow
• Digirta garbanso
• Canjeerada Tofu ama digirta shiidan
• Salamoonka gasacadeysan

Cuntada Ay Ku Badan Tahay Fiitamiin C

• Oranjada
• Casiirka oraanjida
• Liimo banbeelmo
• Casiirka liinta banbeelmada
• Istrawbaris
• Barakooli
• Miraha cagaaran (mastardka, kaabajka ama)
• Baradhada

Waaxda Caafimaadka ee Minnesota (Minnesota Department of Health):  

Telefoonka: 651-201-4620 (asbestos iyo unuga waaxda fulinta hawlaha maarta) 

Iimey kula soo xiriir: health.asbestos-lead@state.mn.us 

Barta internetka ee: www.health.state.mn.us/communities/environment/lead/   

Xarunta Macluumaadka Sunta Rinjiga Ka Dhalata ee Qaranka (The  
National Lead Information Center): 

Telefoonka: 1-800-424-LEAD  

Barta internetka www.epa.gov/lead  

Waaxda Guryaha iyo Horumarinta Magaalooyinka (HUD):  

Barta Internetka: www.hud.gov/program_offices/healthy_homes/leadinfo